Την 1η Μαΐου του 1890, ο Φρ. Ενγκελς σημείωνε στο πρόλογο της
γερμανικής έκδοσης του Κομμουνιστικού Μανιφέστου: «Σήμερα που γράφω
αυτές τις γραμμές, το προλεταριάτο της Ευρώπης και της Αμερικής
επιθεωρεί τις δυνάμεις του, που για πρώτη φορά κινητοποιούνται σε μια
στρατιά, κάτω από μια σημαία και για έναν άμεσο σκοπό: για το νομοθετικό
καθορισμό της κανονικής οχτάωρης εργάσιμης ημέρας, που διακηρύχτηκε
ακόμα από το 1866, από το Συνέδριο της Διεθνούς στη Γενεύη και ξανά
ύστερα από το Εργατικό Συνέδριο του Παρισιού στα 1899. Και το θέμα της
σημερινής μέρας θα δείξει στους καπιταλιστές και στους γαιοκτήμονες όλων
τω χωρών ότι οι προλετάριοι όλων των χωρών είναι σήμερα πραγματικά
ενωμένοι. Ας ήταν ο Μαρξ πλάι μου να το ‘βλεπε αυτό με τα ίδια του τα
μάτια!».
Πώς όμως είχαμε φτάσει στο σημείο η 1η Μαΐου να γίνει η παγκόσμια ημέρα των εργατών;
Η προϊστορία της «Μέρας των εργατών»
Η «Μέρα των εργατών» δεν προέκυψε τυχαία και φυσικά δεν απασχόλησε το
εργατικό κίνημα μόνο προς το τέλος του 19ου αιώνα. Στην αρχαιότητα και
στο μεσαίωνα υπήρχαν, σε διάφορα μέρη του κόσμου, συγκεκριμένες ημέρες,
κατά τις οποίες τιμούνταν η χειρωνακτική εργασία. Αργότερα, κατά τη
Γαλλική Επανάσταση ορίστηκε μια ειδική μέρα του Σεπτέμβρη που θεωρούνταν
εργατική αργία, ενώ στις Ηνωμένες Πολιτείες από τη δεκαετία του 1790
άρχισε να γιορτάζεται η 4η Ιουλίου κάθε έτους ως η μέρα που οι εργάτες
και οι καταπιεσμένοι διεκδικούσαν τα δικαιώματά τους. Η παράδοση αυτή,
να γιορτάζεται δηλαδή η 4η Ιούλη ως μέρα των εργατών, κράτησε στις
Ηνωμένες Πολιτείες ως τη δεκαετία του 1880 και στη συνέχεια επισκιάστηκε
από την «Ημέρα της Εργασίας» – που γιορταζόταν την πρώτη Δευτέρα του
Σεπτέμβρη κάθε έτους- και από την Πρωτομαγιά.
Η «Μέρα των Εργατών» γενικά, και ειδικότερα η Πρωτομαγιά έχει
συνδεθεί πρωτίστως με τον αγώνα της εργατικής τάξης για πραγματική
μείωση του χρόνου εργασίας, και μάλιστα σε διεθνές επίπεδο, χωρίς αυτό
να σημαίνει ότι και τα άλλα αιτήματα που κατά καιρούς έβαζε και βάζει το
εργατικό κίνημα αυτή τη μέρα δεν έχουν το δικό τους ειδικό βάρος στον
ταξικό αγώνα που διεξάγει.
Στις αρχές του 19ου αιώνα, ο χρόνος εργασίας στις βιομηχανίες του
τότε ανεπτυγμένου κόσμου έφτανε τις 12 και 14 ώρες ημερησίως, ενώ κατά
την περίοδο των Ναπολεόντειων Πολέμων ανέβηκε κατά 4 έως 6 ώρες
επιπλέον. Ετσι στις Ηνωμένες Πολιτείες από τη δεκαετία του 1790 άρχισαν
οι πρώτοι εργατικοί αγώνες για την καθιέρωση της δεκάωρης εργασίας με
πρόσθετη πληρωμή για τις υπερωρίες. Η πάλη για το θέμα αυτό υπήρξε
αρκετά σκληρή κατά τα επόμενα χρόνια και μόνο κατά το δεύτερο μισό του
19ου αιώνα κατορθώθηκε να γίνει το δεκάωρο η κανονική εργάσιμη μέρα για
τους περισσότερους ειδικευμένους Αμερικανούς τεχνίτες. Για την
πλειοψηφία των εργατών, όμως, το πρόβλημα παρέμενε και γύρω στο 1860 οι
ώρες εργασίας μειώθηκαν στις 11.